محصولات تجاری فناوری نانو در صنعت داروسازی

 در دانش پزشکی دارو به ماده‌ای گفته می‌شود که جهت تشخیص، پیشگیری، درمان بیماری و یا التیام درد از طریق تأثیر بر ساختار یا کارکرد ارگانیسم زنده بدن به‌کار می‌رود. طبق تعریف استاندارد ISO TS 18110، هر نوع محصول مرتبط با صنعت داروسازی حاوی نانوماده که کارکرد یا خاصیت آن با فناوری نانو بهبود یافته و یا مبتنی بر فناوری نانو باشد، محصول نانویی صنعت داروسازی به حساب می‌آید. تا ابتدای بهمن 1395 حدود 7000 محصول در بانک محصولات فناوری نانو NPD به آدرس http://product.statnano.com به ثبت رسیده‌است که از میان آن‌ها 357 محصول در حوزه صنعت داروسازی دسته‌بندی شده‌اند. تمامی این برندهای دارویی مورد تاأیید سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) هستند. تاکنون محصولات منتسب به 15 شرکت رصد شده‌است که محل دفتر مرکزی شرکت‌های تولید‌کننده محصولات نانویی به عنوان کشور اصلی آن شرکت‌ها در نظر گرفته شده است (شکل 1). نکته قابل توجه حضور چهار کشور آسیایی چین، ایران، کره جنوبی و هند در بین کشورهای دارویی برتر به لحاظ تعداد برند متمایز ثبت شده در NPD است. عمده محصولات دارویی فناوری نانو (بالغ بر 66 درصد) که به تأیید FDA رسیده‌اند، تولید کشور ایالات متحده هستند و کشورهای ایرلند، بلژیک، آلمان و انگلستان نیز به ترتیب با 8/7 و 9/5، 6/5، 9/3 و 5/2 درصد از دیگر کشورهای برتر در این حوزه هستند.

داروهای رصد شده به‌وسیله‌ی بانک محصولات فناوری نانو در 37 طبقه درمانی مختلف هستند که داروهای ضد سرطان، مسکن، کنترل کلسترول و چربی خون، ضد التهاب، آنتی آریتمیک، محرک سیستم عصبی، ضد انعقاد و داروهای بیهوشی بیشترین سهم را دارند. فناوری نانو از طریق لیپوزوم‌ها، لیپیدها، پروتئین‌ها، پلیمرها و کریستال‌ها خواص این داورها را بهبود داده و یا کارایی جدیدی به آن‌ها اضافه کرده است. داروهای Antineoplastic Agent که برای پیشگری و یا درمان سرطان استفاده می‌شوند، دارای بیشترین فراوانی (24 درصد) در بین محصولات رصد شده به‌وسیله‌ی بانک NPD هستند. ایالات متحده، آلمان، کره جنوبی، هند و فرانسه از جمله کشورهای فعال در این حوزه هستند. داروهای مسکن (Analgesic) با سهم حدود 10 درصد در رتبه دوم محصولات ثبت شده قرار دارند که به‌وسیله‌ی کشورهایی مانند ایالات متحده و انگلستان تولید می‌شوند. بسته به نحوه ورود فناوری نانو به محصولات می‌توان آن‌ها را به هشت دسته طبقه‌بندی کرد که در جدول 1 برندهای رصد شده در هر دسته مشخص شده‌است.

در این حوزه صنعتی لازم است سه شرکت تولید کننده، توسعه دهنده فناوری و توزیع‌کننده برای هر برند دارویی مشخص شود. طبق قرارداد بانک محصولات فناوری نانو، به‌منظور ایجاد امکان تحلیل و مقایسه داروهای رصد شده، تنها شرکتی که برروی جلد محصولات به‌عنوان شرکت اصلی معرفی شده است در تحلیل‌های NPD مورد استفاده می‌گیرد. تا ابتدای بهمن 1395 تعداد 125 شرکت فعال در این حوزه رصد شده که داروهای ثبت شده متعلق به 57 شرکت اصلی در نظر گرفته شده‌اند. در شکل 2 شرکت‌های مطرح و سهم هر یک از آن‌ها از برندهای ثبت شده در بانک NPD آورده شده است. شرکت‌های Pfizer Inc، Merck Sharp & Dohme، AbbVie Inc، Novartis Pharmaceuticals، Janssen Pharmaceutical، Recro Gainesville، Fresenius Kabi USA، Depomed، Schering Plough و AstraZeneca بیشترین تعداد محصول ثبت شده در بانک را دارا هستند و به ترتیب 5/9، 7/8، 8/7، 7/6، 9/5، 3/5، 9/3، 6/3، 8/2 و 5/2 درصد از برندهای صنعت داروی NPD را شامل می‌شوند.

اطلاعات بیشتر در خصوص محصولات فناوری نانو صنعت داروسازی موجود در بازارهای جهانی در وبسایت NPD قابل دسترسی است:

http://product.statnano.com/industry/pharmaceutical_subdivision/product